یکی از اهداف مهم تربیتی والدین این است که فرزندانی متعهد و مسئولیت پذیر تربیت کنند. حال این مسئولیت پذیری هم باید در قبال خود و هم در برابر سایر اعضای خانواده باشد.

«زنی 35 ساله هستم، کارمند و دارای یک فرزند پسر 9 ساله. در زندگی خانوادگی خود مشکلی ندارم جز اینکه از زمانی که فرزندم وارد مدرسه شده برای انجام تکالیف مدرسه بسیار تنبلی می کند و برای انجام یک تکلیف ساده آن قدر از زیر کار در می رود، خود را به خستگی و حتی بیماری می زنند که واقعاً دیگر کم آورده ام. از آنجا که شاغل هم هستم، بی مسئولیتی و اهمالکاری فرزند فشار زیادی به من وارد می آورد و گاه آنقدر کلافه و مستأصل می شوم که او را به شدت تنبیه می کنم و در نتیجه پای پدرش هم در میان آمده و در نهایت غوغایی در خانه به پا می شود. از این وضعیت بسیار نگرانم. هراس دارم که با این روند دچار دلزدگی از درس و مدرسه شود... .»
آنچه که مسلم است یکی از اهداف مهم تربیتی والدین این است که فرزندانی متعهد و مسئولیت پذیر تربیت کنند. حال این مسئولیت پذیری هم باید در قبال خود و هم در برابر سایر اعضای خانواده باشد. مثلاً کودک ما باید یاد بگیرد که در جمع کردن سفره، مرتب کردن خانه، مرتب کردن اتاق خود و ... به سایر اعضای خانواده کمک کند. در ازای انجام مسئولیت هم طبیعتاً نباید پاداش مادی در کار باشد، مثلاً اگر کودک خودش وسایلش را جمع کرد پاداش مادی بگیرد چون این کار انگیزه های درونی را در کودک کور می کند. در واقع او تصور می کند که برای انجام هر کار هر چند کوچکی باید پاداش بگیرد. کودک شما باید یاد بگیرد که به خانواده بدون قید و شرط کمک کند.

تبادل وظایف با کودک

حال اگر کودک این همراهی را نکرد چه؟ در این دست مواقع باید «تبادل وظایف» کرد. مثلاً وقتی کودک به مرتب کردن اتاق خود نمی پردازد مادر می تواند بگوید: ایرادی ندارد، من اتاق تو را مرتب می کنم اما چون مسئولیت های دیگری دارم، نمی توانم به آنها برسم پس امروز از نهار خبری نیست. دقیق برای فرزندتان شرح دهید که اگر مسئولیت های او را شما انجام دهید، به کدامیک از کارهایتان نمی رسید.
اما در مورد تکالیف مدرسه، مسأله کاملاً فرق می کند. تکالیف مدرسه مسئولیتی است که صرفاً خود کودک باید آن را انجام دهد و والدین فقط می توانند از فرزند خود پشتیبانی کنند.

فرزندانتان را مسئول کنید

کارهایی که شما می توانید برای پشتیبانی از فرزندتان انجام دهید این است که:
1- به تغذیه فرزندتان توجه داشته باشید. برنامه غذایی سالم و کامل ذهن و جسم فرزندتان را آماده می کند.
2- برای ورزش کردن فرزندتان برنامه ریزی داشته باشید. ورزش منظم خصوصاً وقتی به صورت خانوادگی باشد، در کاهش فشارهای روانی بسیار موثر است.
3- عزت نفس فرزندان را افزایش دهید. افزایش عزت نفس در کودکان منوط بر این است که کودکتان احساس مثبتی نسبت به خود داشته باشد. برای ایجاد این احساس مثبت همواره به کودکتان دلگرمی دهید. کودکانی که احساس مثبت بیشتری نسبت به خود دارند، در یادگیری بسیار موفق تر هستند.

4- به فرزندتان مسئولیت دهید. کودکانی که در خانه مسئولیت پذیر هستند و به آنها مسئولیت سپرده می شود، در انجام تکالیف مدرسه موفق تر هستند. برای انجام مسئولیت ها، به فرزندتان حق انتخاب دهید تا احساس قدرت کند.
5- با مسائل آموزشی کودکتان درگیر شوید. سعی کنید با معلم فرزندتان دائماً در تعامل باشید. هر از چند گاهی وضعیت تربیتی و انضباطی فرزندتان را از معاون و مدیر مدرسه جویا شوید. در انجمن اولیاء و مربیان حتماً سهیم بوده و نقش داشته باشید.
6- از تشویق و تنبیه خودداری کنید. به ازای انجام تکالیف مدرسه، فرزندتان را مورد تشویق مادی قرار ندهید چون او یاد می گیرد به جای تأکید بر یادگیری بر پول و مادیات تکیه کند.
در ازای کوتاهی های وی نیز، از تنبیه خصوصاً تنبیه بدنی و تخمیر خودداری کنید چون صرفاً جنگ قدرت به راه افتاده و فرزندتان از همکاری دست بر می دارد.

لذا سعی کنید:

- با فرزندتان صحبت کنید و حق انتخاب دهید مثلاً تکالیفت را قبل از شام انجام می دهی یا بعد از شام؟
- برای انجام تکالیف مدرسه، مکان مشخصی را برای فرزندتان مهیا کنید. خانه را ساکت کنید، هر ازگاهی به او سر بزنید و حمایتش کنید.
- تا جایی که می توانید به اشکالات درسی او رسیدگی کنید و اگر خودتان ناتوان بودید حتماً از یک فرد مطلع کمک بگیرید.
- اجازه دهید فرزندتان پیامد بی نظمی را بچشد. مثلاً وقتی تکلیفش را انجام نداد و کوتاهی کرد، اجازه دهید به مدرسه برود و تبعات این قصور را ببیند.
- اگر همه تلاش ها را کردید ولی باز هم فرزندتان بی توجهی کرد عصبانی نشوید بلکه بگویید: «نمی توانم تو را مجبور به درس خواندن کنم سپس تصمیم گیری را به عهده خودت می گذارم.»
وارد جنگ قدرت نشوید در برابر این مساله خونسرد و آرام برخورد کنید.
برخی از بچه ها صرفاً می خواهند ناتوانی و ضعف خود را نشان دهند. این مساله به این دلیل است که کودک احساس ضعف و یأس می کند.

بنابراین:

- با کمک معلم فرزندتان سعی کنید، ضعف های درسی اش را شناسایی و رفع کنید.
- بر نقاط قوت وی توجه خاص داشته و آنها را مورد تشویق قرار دهید.
- رابطه عاطفی خود با فرزندتان را اصلاح کنید. پناه عاطفی و روانی وی بوده و همواره به او دلگرمی دهید.